TÔI ĐỌC SÁCH ĐỂ ĐỔI ĐỜI

  1. Người bạn từ trường Tuệ Đức Thanh Hà

  Tôi biết anh Toàn (@le.quang.7545708) từ năm 2010. Có thể nói chúng tôi là anh em xã hội. 

  Tôi không phải là người giỏi giao tiếp. Danh bạ zalo mới tạo chỉ độ chục người. Tôi cũng ứng xử kém và thiếu kỹ năng mềm. Thật may mắn, giữa tôi và anh vẫn chưa đứt liên hệ! 

  Tôi nhớ vào khoảng cuối năm 2019, khi nối lại đường dây tin nhắn với anh thì tôi được biết anh đang làm việc tại trường Tuệ Đức (khu đô thị Thanh Hà). Hệ thống trường này trong miền Nam thì tôi có đến và dự vào một số sinh hoạt trong năm 2014. Thời điểm 2019, tôi cũng tạm trú tại ngay Thanh Hà. Vậy là tôi có điều kiện cập nhật tình hình của cả anh và ngôi trường này.

  2. Buổi tối gặp anh Toàn tại Hồ Tây 

  Anh Toàn nhà ở quận Tây Hồ. Thế nên, tôi có hẹn gặp anh tại một quán cafe ở khu vực này vào lúc 19:45, thứ 2, ngày 4.4.2022. Đây là lần gần nhất tôi có dịp trò chuyện trực tiếp với anh.

  Biết nhau từ 2010, tôi nghĩ giữa anh và tôi có điểm chung. Tuy nhiên, từ đó đến nay, điểm chung đó có thể đã không còn. Việc gặp trực tiếp giúp tôi xác nhận những điểm tương đồng giữa hai bên. Tôi nhớ buổi trò chuyện kéo dài đến hơn 22:00 giờ. 

  Trong buổi này, có lẽ chủ đề xuyên suốt là về việc đọc sách. Tôi định hình anh là một người rất quan tâm đến việc đọc không những với cá nhân mà còn là tập thể. Anh rất muốn đóng góp vào việc khuyến khích đọc sách trong cơ quan lẫn cộng đồng. Tôi nghĩ mình đã lấy hết vốn hiểu biết ít ỏi lẫn kinh nghiệm bản thân về chủ đề này để trao đổi với anh.

  3. Về bài viết "Tôi đọc sách để đổi đời"

  Nói thì sẽ bay hết chữ. Nói là chưa đủ. Thế nên, hôm nay tôi đăng lại một bài viết của mình về chủ đề "Đọc Sách". Tôi đăng công khai để anh và bất kỳ ai quan tâm đều có thể vào đọc.

  Bài này được viết cách đây hơn 9 tháng. Tôi mất khoảng 3 tuần để hoàn thành. Đây là bài tôi viết trong khuôn khổ một cuộc thi. Tuy nhiên, không hiểu sao, giữa chừng thì cuộc thi này lại dừng, không một thông báo. Bài viết của tôi vì vậy không thấy xuất hiện trong danh mục các bài được đăng tải để lấy bình chọn. Tôi đã yên tâm với suy nghĩ sẽ xếp vào ngăn kéo bài này. 

  Nay nhân điều kiện gặp được một bạn đồng điệu nên tôi có dịp phơi bài ra ánh sáng. Tôi tô màu xanh lá để phân biệt.

#ductriaz

13.6.2022

  4. Nội dung bài viết: 

Tựa: TÔI ĐỌC SÁCH ĐỂ ĐỔI ĐỜI

[Phần I ] 
Vì sao đọc sách lại quan trọng và mang ý nghĩa quyết định đời sống của tôi?

 

  Đọc sách rất quan trọng, có tính chất quyết định toàn bộ đời sống của tôi. 

 

  Trước tiên, tôi đi vào vế đầu trong nhận định vừa nêu.

 

 

1/ Hai loại sách

 

  Sách theo cách hiểu giản dị của tôi là một khối tri thức được tập kết và trình bày dưới dạng một quyển sách in. Khi Internet phát triển thì tri thức được số hóa. Sách có thêm nhiều định dạng điện tử như .pdf, .prc, .epub... 

 

  Từ hiệu sách, thư viện, tủ sách gia đình ở mặt đất, sách lúc này có mặt “trên không”, nơi các website, forum, blog rồi tới một loạt các trang mạng xã hội liên tục ra đời trong khoảng 15 năm gần đây. Sách điện tử lưu trữ tiện lợi, dễ dàng tìm đọc trên nhiều thiết bị cá nhân như máy tính, điện thoại. 

 

  Hình thức trình bày của sách ngày càng đa dạng. Ban đầu chỉ là dạng văn bản chữ viết thì về sau có thêm sách nói (âm thanh được thu sẵn), sách ảnh (tập trung vào sơ đồ, hình vẽ). Có khi toàn bộ nội dung sách được trình bày kết hợp cả âm thanh lẫn ảnh động như một cuốn phim. 

 

  Khoa học máy tính với các siêu liên kết giúp tôi dễ dàng tiếp cận 1 quyển sách hoàn chỉnh hay một chương phần. 

 

  Tôi thấy sách khắp nơi. Đâu đâu cũng là sách, là 1 quyển hoàn chỉnh hay là các trang tách rời. Ngay như dòng trạng thái (status) của một người bạn trong nhìn nhận của tôi đó cũng là 1 trang sách. Biết cách đọc chỉ 1 trang đó thì tôi cũng phần nào hiểu được vốn từ, năng lực cảm thụ, giọng văn, lý luận của họ. Nghĩa là tôi cũng đã nhìn được góc nhỏ trong - quyển sách lớn - đời sống vật chất tinh thần của họ. 

 

  Đọc sách do vậy rất quan trọng. Tôi tin rằng một khi đã hiểu được nguyên lý và chăm chỉ trau dồi, tôi có thể đọc được một trận bóng đá, đọc được một bộ phim chiếu rạp, đọc được ngôn ngữ cơ thể, đọc được tâm lý con người... Rất nhiều! Tất cả bắt đầu từ chính tôi, từ việc ý thức tầm quan trọng và sức ảnh hưởng của việc đọc sách. 

 

 

2/ Đọc sách chỉ có nghĩa khi tiến tới thực hành

 

  Giờ tôi đi vào chuyện đọc. Khi đọc sách thì tay tôi chạm vào trang sách, mắt tôi nhìn thấy hàng chữ. Nếu là sách điện tử thì tay và mắt của tôi tiếp xúc với màn hình thiết bị. Miệng tôi có thể đọc to hoặc đọc thầm. Nếu là sách nói, sách hình, sách phim thì tai tôi lắng nghe, mắt tôi theo dõi ảnh động. Sở dĩ tôi có thể hiểu nội dung là vì tôi đã tích lũy vốn từ vựng nhất định trong quá khứ. Điều này phụ thuộc phần lớn vào trí nhớ của tôi. 

 

  Việc đánh vần, đọc chữ, hiểu được ý nghĩa của câu từ là do tôi đã được học ngôn ngữ tiếng Việt trước đó. Chỉ cần qua cấp tiểu học thì việc đọc hiểu đã thành nếp. Thế nhưng, nếu chỉ dừng lại ở đây, nghĩa là chỉ có sự vận dụng trí nhớ thì tư duy đọc của tôi chỉ dừng ở mức sơ khai và khó tiến bộ.

 

  Hơn thế, việc đọc chỉ có ý nghĩa trọn vẹn khi chạm đến giai đoạn thực hành, biến tri thức học được trở thành giải pháp cho các vấn đề thực tiễn. Ngay sau đó, tôi cần đúc kết kinh nghiệm rồi lại quay về với lý thuyết ban đầu để đối chiếu hòng cải đổi hay làm mới tư duy. Đi hết quá trình này, tái tạo các vòng lặp thì trí hành động, trí suy luận đồng thời được rèn luyện cùng trí nhớ.

 

 

3/ Hình dung về một đoàn tàu

 

  Tôi hình dung sách (khối tri thức) giống như một đoàn tàu. Khối tri thức luôn lớn nên tôi phải tìm cách chia nhỏ ra. Đây là bước 1, tạm gọi là chia tách nội dung. 

 

  Tôi cố gắng tìm ra ý chính trong một chương phần của sách rồi thay bằng từ khóa, màu sắc, hình ảnh đại diện. Nói cách khác, tôi tách đoàn tàu thành các toa rồi tôi đặt tên cho từng toa, sơn phết từng toa và vẽ biểu tượng để phân biệt các toa tàu.

 

  Ở bước 2, tạm gọi sáp nhập nội dung. Tôi cố gắng tìm ra mối liên kết giữa các từ khóa, màu sắc, hình ảnh đại diện. Tôi móc nối các toa để lại có một đoàn tàu. Việc này ít nhất giúp tôi nhìn thấy cấu trúc mở thân kết của một khối nội dung. Tác giả một quyển sách giống như trưởng tàu. Nếu tôi tìm thấy các đầu đấm móc nối các toa tàu, tôi có thể đi đến đầu tàu, tiếp xúc với trưởng tàu, tức là tôi nhìn thấy được đường hướng tạo lập văn bản của tác giả. 

 

  Bước 1, bước 2 tôi thâm nhập vào khối nội dung, đồng nhất mình với đoàn tàu. Tôi hoàn toàn thuận theo sự điều hướng của trưởng tàu. Mình trong tàu. Mình là tàu. Nhưng đến bước 3, tạm gọi thay đổi góc nhìn, tôi xuống tàu. Mình ngoài tàu, sự đồng nhất không còn. Lúc này tôi đã có thể đặt những câu hỏi "Tại sao không?" có tính chất bẻ ngược lập luận của tác giả. 

 

 

4/ Người tiêu dùng phụ thuộc hay người tự do, tư duy độc lập?

 

  Việc đọc sách và thu được thông tin nền thì ai cũng có thể làm được. Điều gây tổn hao thời gian, công sức và trí lực là hoạt động viết vẽ tóm lược, phân tích thuận nghịch, thay đổi góc nhìn. Rồi theo sau đó là việc lên kế hoạch triển khai, quản lý tiến độ, đánh giá kết quả thực tế. 

 

  Nếu chỉ dừng lại ở việc ngồi đọc, lần dở từng trang hay quét màn hình chuyển trang thì tôi gọi đó là hành vi tiêu dùng. Hành vi này chỉ tác động đến trí nhớ, nâng cao năng lực dung nạp thông tin và hình thành xu hướng mua sắm. Còn trí suy luận, trí thực hành vẫn là số O tròn trĩnh. 

 

  Nếu chỉ dừng ở hành vi tiêu dùng thì tôi rất dễ trở thành một người đọc thụ động, đơn thuần tiếp nhận tri thức. Điều này dẫn đến sự lệ thuộc vào nguồn cấp, thiếu tính chủ động, tích cực, tự giác khai phá và biến tài nguyên tri thức thành nguồn lực cho chính mình.

 

  Là nô lệ thông tin hay là một con người tự do, khao khát học hỏi nhưng vẫn có được tư duy độc lập? Kết quả phụ thuộc rất lớn vào cách đọc sách nói riêng và kỹ năng xử lý thông tin nói chung của tôi.

[Phần II ]. 

Đâu mới là quyển sách hay, có giá trị, có thể thay đổi cuộc sống của mình, tạo nên những kỳ tích?

 

  Thắc mắc của tôi có lẽ cũng là ưu tư của nhiều bạn đọc. Đầu tiên, tôi dựa vào nguồn tham khảo. 

 

 

1/ Ba nguồn tham khảo

 

  Tôi thấy rõ các trang thương mại điện tử chuyên về sách luôn có hạng mục sách bán chạy. Nếu có cửa hàng truyền thống, họ bày sách bán chạy ở những vị trí dễ nhìn, kèm theo đó là các trang trí có tính kích động việc tiêu thụ. Sách xuất hiện ở đỉnh chóp là bởi doanh số và sức mua quyết định.

 

  Ngoài nguồn 1, tôi chú ý vào nguồn 2, các giải thưởng về sách. Số sách nằm ở đầu bảng có thể là chủ kiến của một hội đồng giám khảo. Họ là chuyên gia trong 1 lĩnh vực và ít nhất kỹ năng đọc của họ nhỉnh hơn mặt bằng chung. Có khi một lượng lớn độc giả bình chọn cho 1 quyển sách. Yếu tố quyết định lúc này là tâm lý yêu thích của đám đông đương thời. 

 

  Nguồn 3, tôi dựa vào sự gợi ý của người thân, bạn bè. Danh sách những quyển có được là sự tổng hợp từ thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc của người khác. Tôi cũng tính luôn số sách có sẵn trong tủ sách gia đình mình, những quyển do các thành viên thu thập qua nhiều thế hệ. Lẽ tất nhiên đó không phải là lựa chọn của tôi. 

 

 

2/ Tham khảo trên trải nghiệm người dùng của chính mình

 

  Nếu chỉ dựa vào 3 nguồn tham khảo, tôi chỉ là kẻ làm biếng và ăn sẵn. Danh sách đáng đọc có thể rất thời sự và đa dạng nhưng tôi không hề bỏ công sức tạo lập. 

 

  Tôi cần có nguồn 4, chính nguồn này mới giúp tôi so sánh, kiểm tra chéo với 3 nguồn còn lại. 

 

  Ban đầu nhận thức của tôi rất ngây ngô. Nhưng một khi đã bước lên tàu, tách các toa, đặt tên, sơn màu, vẽ hình rồi tìm cách nối lại các toa, xuống tàu như đã đề cập ở phần [ I ] thì tôi chắc chắn gặt hái được thành quả. Dẫu rất khiêm nhường nhưng tôi lúc này cũng đã là 1 nguồn tham khảo thực sự và độc lập. 

 

  Thực sự vì tôi thực trải, tôi có những trải nghiệm người dùng đầu tiên và không ngừng gia tăng rèn luyện tư duy đọc, liên tục bổ túc kỹ năng đọc và thường xuyên cập nhật các phương pháp đọc mới. 

 

 

3/ Tiến trình quan trọng hơn kết quả

 

  Một lợi ích của việc cố gắng nâng cấp bản thân trở thành một nguồn tham khảo đó là tôi dần dần nhận ra sự xác thực, đáng tin ở 3 nguồn cấp còn lại và cả chính tác giả, người đã tạo ra sách, tạo ra một khối dữ liệu.  

 

  Với tốc độ phát triển tài nguyên tri thức như hiện tại, sự sao chép là rất dễ dàng. Kết quả có thể được viết ra, đọc lên, ghi âm, ghi hình, in thành sách, chuyển đổi thành nhiều định dạng nhưng không chừng đó là sự sao chép. Bản thân người đúc kết chưa hề đi qua quá trình thực trải. 

 

  Điều này giống như một người chưa hề bỏ thời gian đi hết hành trình Bắc Nam để đến được với ga cuối. Họ không đi qua tiến trình để đạt tới kết quả cuối cùng. Họ chỉ ăn cắp, thay đổi câu từ, trộn tráo nội dung và rêu rao kết quả là của mình. 

 

  Thực chất họ chỉ là nguồn thu thập hoặc là nguồn phát ra dữ liệu. Còn đoạn giữa - những trải qua trong đời, một chuỗi thời gian thực lao động trí óc, lao động chân tay - họ vắng mặt. Kết quả tập kết thành sách do vậy là kết quả ảo. 

 

  Dù chỉ là 1 người đọc, tôi hoàn toàn có thể trở thành kiểu người như vậy. Chỉ ngồi sao chép danh sách sách hay từ các nguồn rồi rút gọn, trang trí, lừa dối đây là những quyển sách đổi đời do chính mình chọn lọc.

 

  Thế nên tôi tin rằng chỉ có sự trung thực, thực đọc, thực trải với tất cả ý nghĩa như đã trình bày cộng với việc áp dụng vào thực hành và không quên đối chiếu với các nguồn tham khảo thì khi đó quyển sách thay đổi vận mệnh tự nhiên sẽ xuất hiện với bất kỳ ai. 

#ductriaz

15.9.2021

~~~

Mục Lục